‘De doden gaan altijd per drie,’ zegt de vrouw van de bakker.
Maandag overleed mijn oude schoonmoeder, de andere oma van de dochters.
Burchten
Wil van der Linde, laten we haar naam noemen. We kenden elkaar bijna veertig jaar. Ik was niet de schoondochter die ze had gedroomd en ben dat ook nooit geworden. Maar in de afgelopen decennia zijn we toch verbonden geraakt. Al was het maar door de vrouwelijke lijn die ook mijn moeder en zelfs mijn grootje omvat.
Wil was echt een vrouw van haar generatie: onvoorwaardelijk trouw aan haar man en kinderen. We hebben het hier over gezinnen met de man als spil – maar zonder de vrouw zou hij patsboem omvallen. Dat klinkt als een stom cliché maar ik bedoel het bloedserieus. Vrouwen maakten burchten en die burchten noemden we ‘gezin’. Zo is het decennialang gegaan. Dat hun eigen dromen en plannen daarmee op een zijpad kwamen te staan was de prijs die de vrouwen betaalden, Wil ook. Soms mopperend, maar ook dus: onvoorwaardelijk.
Ik heb veel geleerd van Wil. Soms heel prozaisch: dan vroeg ik haar ‘Hoe moet ik dat nou toch doen, als ik thuiskom van werk en ik moet ook nog koken voor die kleintjes?’ ‘Vooruitkoken,’ zei ze dan. En dan deed ik dat, jarenlang. Van Wil heb ik aanpakken geleerd en multitasken en nooit ziek zijn; en er was altijd die grote liefde voor haar kinderen – ook voor mij.
Vrij
Bij mij en mijn vriendinnen zijn de vanzelfsprekendheden van onze moeders op scherp komen te staan; en bij onze dochters op hun beurt zie ik een zee aan vrijheid ineens. Die ze schaamteloos innemen, ook dat is nieuw.
Maar het komt ergens vandaan, die vrijheid. Wil en alle andere voorouderlijke vrouwen staan zachtjes om de meiden heen, vol trots en ja, liefde.
Ach die liefde, die onvoorstelbare onbenoembare moederliefde. Daar wist jij alles van, lieve Wil. Nu mag je eindelijk ook vrij zijn.
